U današnje doba ekonomskih i socijalnih promjena i brze tranzicije društva u “društvo znanja” te demografske situacije prema kojoj populacija u Evropi postaje sve starija, javljaju se izazovi za novim pristupom obrazovanju i učenju.
Ideja cjeloživotnog učenja javlja se već u Platonovom djelu »Republika«, no prvi put u potpunosti je artikulisao Basil Yeaxlee (1883-1967), vanredni profesor na katedri za psihologiju edukacije i predavač i mentor na Odsjeku za edukaciju na Oxfordu. U saradnji s Eduardom Lindemanom (1885-1953) profesorom socijalnog rada koji se bavio obrazovanjem odraslih osmislio je intelektualni temelj za razumijevanje obrazovanja kao kontinuiranog aspekta svakodnevnog života. Time su dotakli različite evropske tradicije kao što je francusko poimanje edukacije kao permanentne i temeljene na praćenju razvoja obrazovanja za odrasle u Britaniji i sjevernoj Americi.
Cjeloživotno učenje definiše se kao aktivnost učenja tokom života s ciljem unapređivanja znanja, vještina i sposobnosti unutar lične, građanske, društvene i poslovne perspektive.
Cjeloživotno učenje podrazumijeva:
Sticanje i osavremenjivanje svih vrsta sposobnosti, interesa, znanja i kvalifikacija od predškole do razdoblja nakon penzionisanja. Promocija razvoja znanja i sposobnosti koje će omogućiti građanima prilagođavanje »društvu znanja« i aktivnom učestvovanju u svim sferama društvenog i ekonomskog života te na taj način uticanje na vlastitu budućnost. Uvažavanje svih oblika učenja: formalno obrazovanje, neformalno obrazovanje (npr. usavršavanje vještina potrebnih na radnom mjestu), i informalno obrazovanje, međugeneracijsko učenje (razmjena znanja u porodici, među prijateljima).
Cjeloživotno je učenje i neka vrsta “druge šanse” za unapređivanje temeljnih vještina. Sve to znači da formalni sistem mora postati otvoreniji i fleksibilniji kako bi mogućnosti za cjeloživotno učenje bile skrojene prema potrebama učenika ili potencijalnih učenika.
Uz pojam cjeloživotnog obrazovanja vezane su naučne discipline andragogija i gerontogogija. Andragogija (grč. aner=čovjek, muž + agein=voditi) nauka je koja proučava problematiku odgoja i obrazovanja odraslih osoba. Gerontogogija (grč. gerontos=starac + agein=voditi) naučna je disciplina koja proučava odgoj, obrazovanje i samoobrazovanje starijih osoba.
Prednosti cjeloživotnog učenja
Ekonomski razvoj neke države zavisi od kvaliteta njenih ljudskih resursa. Korištenje tih resursa u ulaganje u njihov kvalitet primarni su faktori razvoja. Restrukturiranje preduzeća radi konkurentnosti vrlo je važan dio privredne politike. Obrazovni sistem mora biti prilagođen i nuditi mogućnosti prekvalifikacije i dokvalifikacije.
Cjeloživotno učenje nudi mogućnost primjene metoda učenja i poučavanja prilagođenih specifičnim interesima u multikulturalnim evropskim državama. Obrazovni sistem cjeloživotnog obrazovanja usmjereniji je ka korisnicima. Pojedinci postaju aktivni sudionici obrazovnog procesa, čemu doprinosi upotreba informacijsko – komunikacijske tehnologije. Upotreba ICT-a u obrazovanju nudi mogućnost za inovacije metoda učenja i poučavanja. Uloga tutora i učitelja mijenja se jer su od učenika odvojeni prostorom i vremenom; učitelji i odgojitelji postaju voditelji, mentori i posrednici.
Znanja koje stičemo kao djeca ili mladi ljudi neće dugo trajati. Aktivan nastavak učenja važan je oblik primjene cjeloživotnog učenja. Motivacija i raznolikost mogućnosti obrazovanja osnovni su uslov za uspješno cjeloživotno učenje.
Nužno je podići potražnju za obrazovanjem, a samim tim i ponudu.
Do sada je formalno obrazovanje određivalo politiku i način sticanja obrazovanja. U kontinuitetu cjeloživotnog učenja više dolaze do izraza neformalno i informalno obrazovanje i učenje. Neformalno učenje je integralni dio koncepta cjeloživotnog učenja i jedno od ključnih usmjerenja obrazovanja za 21. vijek, te odgovor na izazove koje uzrokuju brze promjene svijeta. Termin “cjeloživotno obrazovanje” označava kontinuirano učenje od »kolijevke do groba«. Ideja cjeloživotnog obrazovanja potiče iz pretpostavke da je čovjek najveće bogatstvo društva i da zato u njega treba ulagati.
Neformalno učenje podstiče lični razvoj. Neformalni je okvir način za razvijanje vlastitih potencijala, interesa i talenata. Isto tako ono podstiče zapošljavanje. Ono podstiče i prepoznavanje interesa za budući poziv i odabir željenog radnog mjesta. Cjeloživotno učenje podstiče aktivno građanstvo, civilno društvo i demokratiju. Ono je instrument za postizanje veće društvene jednakosti i pravde.
Stanje u svijetu
Zasjedanje Evropskog savjeta održano u Lisabonu u martu 2000. godine označilo je prekretnicu daljeg djelovanja Evropske unije. Zaključci doneseni na tom zasjedanju potvrđuju da je unapređivanje cjeloživotnog učenja nužno za uspješnu tranziciju prema društvu utemeljenom na znanju.
Cjeloživotno učenje nije samo oblik obrazovanja već mora postati vodeće načelo u kontekstu usvajanja znanja. Šest je osnovnih poruka sa zasjedanja Evropskog savjeta koje nude strukturni okvir za raspravu o primjeni cjeloživotnog učenja u praksi:
- Garancija potpunog i stalnog pristupa učenju radi sticanja i obnavljanja vještina potrebnih za učestvovanje u društvu temeljenom na znanju
- Povećati ulaganje u ljudske resurse radi davanja prvenstva najvećem bogatstvu svake države – njezinim građanima
- Razvijanje djelotvornih metoda učenja i poučavanja te uslova potrebnih za postizanje kontinuiteta u doživotnom (life-long) i opštem (wide) učenju
- Poboljšanje načina razumijevanja i vrednovanja sudjelovanja u procesu obrazovanja te dobijenih rezultata, što se posebno odnosi na neformalno i informalno obrazovanje
- Osiguravanje jednostavnog pristupa kvalitetnim informacijama vezanim uz sticanje obrazovanja u cijeloj Evropi i tokom cijelog života
- Osiguravanje mogućnosti cjeloživotnog učenja što je moguće bliže građanima uz pomoć ICT-a (informacijsko-komunikacijske tehnologije)
Zaključak
»R. Planchon , vrstan organizator Theatrea Français, jednom je rekao: »Ne vjerujem u kulturne potrebe. Kako ih probuditi – to je pravi problem.« A to je ono što se mora učiniti u svim područjima života. Zbog toga je najvažnije pridobiti autentične društvene snage koje vode pojedince i grupe. Organizatori doživotnog obrazovanja rijetko mogu dosegnuti pojedince izravno ili ličnim kontaktima, ali zato mogu kontaktirati s društvenim grupama, sindikatima i udruženjima. Uspiju li savladati inerciju tih organizacija i njihovu tendenciju za impresioniranjem, otkriju li društvene tendencije masovnih sklonosti i težnji, tada na tim tendencijama mogu bazirati svoju akciju. U osnovi, doživotno je obrazovanje proces društvenih trendova, razvoja društvenih snaga i težnji.« (iz: Suchodolski, B.: Permanentno obrazovanje i stvaralaštvo; Školske novine – Zagreb, 1988.)
Razvoj cjeloživotnog obrazovanja nužan je s obzirom na to da je u ukupnoj populaciji sve više stanovnika treće životne dobi. Svijest o senzibilizaciji i brizi prema toj populaciji mora se razvijati putem obrazovnih sadržaja, ali i putem medija. S brzim razvojem novih tehnologija mijenjaju se radni, društveni i porodični odnosi, pa se tako od čovjeka očekuje kontinuirano praćenje tih promjena i aktivno učestvovanje u društvu. Čovjek mora trajno učiti kako bi bio u mogućnosti pratiti promjene.
Izvor: Edupoint časopis
Autor: Jasminka Maravić
